Relaties en seksualiteit

Sinds 2012 zijn scholen verplicht om aandacht te besteden aan seksualiteit en seksuele diversiteit. Deze thema's zijn opgenomen in de kerndoelen van het voortgezet onderwijs. Als school kunt u bijdragen aan een gezonde seksuele ontwikkeling, met aandacht voor de positieve kant: prettige, gelijkwaardige en respectvolle relaties kunnen aangaan.

Relationele en seksuele vorming gaat dus ook over omgaan met elkaar. Op school kunnen jongeren met elkaar in gesprek gaan. Bijvoorbeeld over wensen en grenzen en over seksuele diversiteit. Zo leren leerlingen dat er verschillende opvattingen bestaan en leren ze hun eigen mening te vormen. Jongeren die goede seksuele voorlichting hebben gehad, overwegen hun keuzes beter. Daardoor beginnen ze later aan seks, doen ze het vaker veilig en is er een grotere kans dat hun relaties en seksuele ervaringen prettig zijn.

U kunt als school bijdragen aan een gezonde seksuele ontwikkeling van uw leerlingen. Dit kan bijvoorbeeld door relationele en seksuele vorming te geven die gaat over meer dan alleen de biologische kant van seks. Seksuele weerbaarheid, het aangeven van wensen en grenzen en aandacht voor seksuele diversiteit zijn hierbij belangrijk.

Mogelijke lesprogramma's voor het vmbo

Lang Leve de Liefde

Leerjaar: onderbouw en bovenbouw
Duur: zowel voor onder- als bovenbouw zijn er 6 lessen.

Lang Leve de Liefde is een lesprogramma over liefde, relaties, veilig vrijen en seksualiteit. Met het lespakket ondersteunt u leerlingen in een prettige, veilige en gewenste seksuele ontwikkeling. Het lespakket bestaat uit een leerlingenmagazine, filmpjes, een docentenhandleiding en een website voor docenten: Lesgeven in de liefde. 

Lang Leve de Liefde; Wensen en grenzen

Leerjaar: onderbouw en bovenbouw vmbo bb jongens en meisjes apart
Duur: voor zowel onder- als bovenbouw zijn er 2 lessen.

De module Wensen en Grenzen gaat over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Vrijen tegen je zin is een duidelijke vorm van grensoverschrijding, maar ook een klap op de billen of het online versturen van een seksueel getinte foto kunnen als grensoverschrijdend worden ervaren. In deze extra module denken jongeren na over hun eigen wensen en grenzen. Ze leren dat wensen en grenzen verschillen van persoon tot persoon en dat communicatie hierover belangrijk is om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen. Ze krijgen handvatten om over wensen en grenzen te communiceren. 

Lang Leve de Liefde; Seksuele diversiteit

Leerjaar: onderbouw
Duur: 1 - 2 lesuren

Jongeren met homoseksuele gevoelens durven hier vaak op school niets van te laten merken. Veel leeftijdsgenoten keuren homoseksualiteit af. Met deze lesbrief kan aandacht besteed worden aan seksuele diversiteit en homoacceptatie worden bevorderd. Lees meer over de module Seksuele diversiteit.

Lang Leve de Liefde; toolkit L.O.V.E. Online

Leerjaar: klas 1, 2, 3
Duur: 2 lessen van 60-120 minuten

De Toolkit L.O.V.E. Online gaat over leuke en vervelende online ervaringen rondom liefde en seks. De toolkit is voor scholen die aandacht willen besten aan sexting, grooming en online contact. Het ondersteunt de school bij het geven van lessen, het vormen van beleid, het handelen bij incidenten en het informeren van ouders. 

Lovebuzz, spel

Leerjaar: klas 1
Duur: 2 lessen van 50 minuten

Met het Lovebuzz-spel kunt u gevoelige thema’s als seksuele weerbaarheid en seksuele diversiteit bespreekbaar maken. Het is een online game over 6 personages met verschillende situaties uit hun leven. In teamverband worden vragen beantwoord. 

Can you fix it

Leerjaar: onderbouw en bovenbouw
Duur: hangt af van de inzet van het aantal filmpjes

'Can you fix it?' is een online spel over liefde, seks en relaties en leert jongeren op tijd hun grenzen aan te geven wanneer een situatie uit de hand dreigt te lopen. Ze kijken naar korte filmpjes waarin leeftijdsgenoten terecht komen in situaties met een seksueel karakter. Hoe het fragment afloopt, kan beïnvloed worden door op een toets te drukken, de Fixit-knop. 

Online .... weet wat je doet

Leerjaar: klas 1 en 2
Duur: 3 losse lessen

Het e-Lespakket ‘Online... weet wat je doet!’ gaat over de risico’s die jongeren op internet kunnen lopen, met name gericht op seksueel misbruik; wat is het, hoe kun je het voorkomen en wat kun je doen als het je toch is overkomen. Het bestaat uit 3 lessen over grooming, sexting en sextortion. Iedere les behandelt 1 thema bestaande uit een interactieve video, opdrachten en tips voor de leerlingen. 

Wensen en Grenzen

Leerjaar: klas 1 en 2
Duur: afhankelijk van de les

In Wensen en Grenzen komen relaties en seksualiteit vol humor, creativiteit en op een respectvolle manier aan bod. Het lespakket is zo samengesteld dat relationele en seksuele vorming op een gezonde manier benadrukt wordt en tegelijkertijd de gevaren en risico’s benoemt. 
Binnen het programma is het mogelijk dat Veilig Thuis Hollands Midden gastlessen komt geven.

Overige les- en spelmaterialen

Het documentatiecentrum van de GGD Hollands Midden beschikt over diverse materialen die gebruikt kunnen worden als aanvulling bij de lesmethoden. U kunt de onderstaande lesmaterialen kosteloos aanvragen of reserveren (voor 3 weken) via infodocu@ggdhm.nl.

Anticonceptiekoffer, demonstratiemateriaal

Koffer met handleiding om voorlichting te geven over verschillende vormen van anticonceptie.

Demopenissen, demonstratiemateriaal

Met de demopenissen kunnen vaardigheden worden opgedaan in het omdoen van een condoom. Tasje met 6-8 demopenissen en informatie over het omdoen van een condoom. De GGD levert voldoende oefencondooms.

Let's Talk

Aan de hand van Let’s Talk kunt u met jongeren van 12 tot 19 jaar in gesprek gaan over verschillende aspecten van seksualiteit, rolopvattingen en weerbaarheid. Op de dvd staan beeldfragmenten rondom 15 thema’s zoals: eerste keer, kijk op seksualiteit, religie/cultuur en seksuele oriëntatie. In de handleiding staan de beeldfragmenten beschreven met tips voor het begeleiden van de discussie.

Begrijp me goed

Aan de hand van Begrijp me goed kunt u met jongeren van 14 tot 18 jaar in gesprek gaan over miscommunicatie tussen jongens en meisjes bij versieren en flirten, daten en verkering. De USB-stick bevat 5 beeldfragmenten en een handleiding. De beeldfragmenten zijn door jongeren gespeelde scènes. Thema’s als groepsdruk, dubbele signalen en wensen en grenzen komen aan de orde. In de handleiding staan bij elk fragment werkvormen voor reflectie, bewustwording meningsvorming en het bedenken en oefenen van gedragsalternatieven.

Girls'choice. Wensen en grenzen in intimiteit, spel

Met behulp van dit spel ontdekken meisjes (10 tot 15 jaar) waar hun grenzen liggen met betrekking tot seksualiteit, intimiteit en relaties. Onderwerpen die aan de orde komen zijn: seks en relaties, veilig vrijen, zwangerschap en moederschap, weerbaarheid en jongens. Enige basiskennis op het gebied van het eigen lichaam, anticonceptie en voortplanting wordt verondersteld.

Boys R Us, spel

Met dit spel kunt u jongens (10 tot 16 jaar) bewust maken van het belang van veilige, prettige, gewenste en gelijkwaardige seksuele en relationele contacten.

Rond je seksualiteit, spel

Een carrouselspel waarmee leerlingen in de bovenbouw met elkaar leren praten over hun waarden en normen ten aanzien van relaties en seksualiteit. Op 180 kaarten staan uiteenlopende vragen over de thema’s communicatie over seks en relaties , man-vrouwrollen, relaties, seksualiteit, seksuele oriëntatie, veilig vrijen, voortplanting, weerbaarheid, zelfbeeld en toekomst.

www.sense.info, website voor jongeren voor al hun vragen over seks, hulp en advies      

Sinds 2012 zijn scholen verplicht om aandacht te besteden aan seksualiteit en seksuele diversiteit. Deze thema's zijn opgenomen in de kerndoelen van het voortgezet onderwijs. Als school kunt u bijdragen aan een gezonde seksuele ontwikkeling, met aandacht voor de positieve kant: prettige, gelijkwaardige en respectvolle relaties kunnen aangaan.

Relationele en seksuele vorming gaat dus ook over omgaan met elkaar. Op school kunnen jongeren met elkaar in gesprek gaan. Bijvoorbeeld over wensen en grenzen en over seksuele diversiteit. Zo leren leerlingen dat er verschillende opvattingen bestaan en leren ze hun eigen mening te vormen. Jongeren die goede seksuele voorlichting hebben gehad, overwegen hun keuzes beter. Daardoor beginnen ze later aan seks, doen ze het vaker veilig en is er een grotere kans dat hun relaties en seksuele ervaringen prettig zijn.

U kunt als school bijdragen aan een gezonde seksuele ontwikkeling van uw leerlingen. Dit kan bijvoorbeeld door relationele en seksuele vorming te geven die gaat over meer dan alleen de biologische kant van seks. Seksuele weerbaarheid, het aangeven van wensen en grenzen en aandacht voor seksuele diversiteit zijn hierbij belangrijk.

Mogelijke lesprogramma's voor havo-vwo

Lang Leve de Liefde; onderbouw

Leerjaar: klas 2
Duur: 6 lessen van 50 minuten

Lang Leve de Liefde onderbouw is een lesprogramma over liefde, relaties, veilig vrijen en seksualiteit. Met het lespakket ondersteunt u leerlingen in een prettige, veilige en gewenste seksuele ontwikkeling. Het pakket bestaat uit een leerlingenmagazine, filmpjes, een docentenhandleiding en een website voor docenten: lesgeven in de liefde.

Lang Leve de liefde; bovenbouw

Leerjaar: klas 4, 5, 6
Duur: 8 lessen van 50 minuten

Lang Leve de Liefde bovenbouw is een lesprogramma over seksuele en relationale vorming voor jongeren. Het doel van het lespakket is het bevorderen van gezonde en gewenste (seksuele) relaties en het respectvol omgaan met seksuele diversiteit. De nadruk ligt niet alleen op kennis, maar ook op zelfreflectie en het leren van vaardigheden.

Lang Leve de Liefde; Seksuele diversiteit

Leerjaar: onderbouw
Duur 1-2 lesuren

Jongeren met homoseksuele gevoelens durven hier vaak op school niets van te laten merken. Veel leeftijdsgenoten keuren homoseksualiteit af. Met deze lesbrief kan aandacht besteed worden aan seksuele diversiteit en homoacceptatie worden bevorderd. Lees meer over de module Seksuele diversiteit.

Lovebuzz, spel

Leerjaar: klas 1
Duur: 2 lessen van 50 minuten

Met het Lovebuzz-spel kunt u gevoelige thema’s als seksuele weerbaarheid en seksuele diversiteit bespreekbaar maken. Het is een online game over 6 personages met verschillende situaties uit hun leven. In teamverband worden vragen beantwoord.

Can you fix it

Leerjaar: onderbouw en bovenbouw
Duur: hangt af van de inzet van het aantal filmpjes

'Can you fix it?' is een online spel over liefde, seks en relaties en leert jongeren op tijd hun grenzen aan te geven wanneer een situatie uit de hand dreigt te lopen. Ze kijken naar korte filmpjes waarin leeftijdsgenoten terecht komen in situaties met een seksueel karakter. Hoe het fragment afloopt, kan beïnvloed worden door op een toets te drukken, de Fixit-knop.

Online .... weet wat je doet

Leerjaar: klas 1 en 2
Duur: 3 losse lessen

Het e-lespakket 'Online... weet wat je doet!' gaat over de risico's die jongeren op internet kunnen lopen, met name gericht op seksueel misbruik; wat is het, hoe kun je het voorkomen en wat kun je doen als het je toch is overkomen. Het bestaat uit 3 lessen over grooming, sexting en sextortion. Iedere les behandelt 1 thema bestaande uit een interactieve video, opdrachten en tips voor de leerlingen.

Wensen en grenzen

Leerjaar: klas 1 tot en met 6
Duur: afhankelijk van de lessen

In Wensen en grenzen komen relaties en seksualiteit op een respectvolle manier aan bod. Het lespakket is zo samengesteld dat relationele en seksuele vorming op een gezonde manier benadrukt wordt en tegelijkertijd de gevaren en risico's worden benoemd.

Binnen het programma is het mogelijk dat Veilig Thuis Hollands Midden gastlessen komt geven.

Sexting zonder risico's

Leerjaar: klas 1 tot en met 3
Duur: 1 lesuur

De les Sexting zonder risico's kan zowel preventief als na een sextingincident worden gegeven. De leerlingen worden geprikkeld om, met behulp van verschillende oefeningen, over het onderwerp na te denken. Het vermindert verdere verspreiding van sexting en draagt bij aan het stoppen van pesten.

Overige les- en spelmaterialen

Het documentatiecentrum van de GGD Hollands Midden beschikt over diverse materialen die gebruikt kunnen worden als aanvulling bij de lesmethoden. U kunt de onderstaande lesmaterialen kosteloos aanvragen of reserveren (voor 3 weken) via infodocu@ggdhm.nl

Anticonceptiekoffer, demonstratiemateriaal

Koffer met anticonceptiemiddelen en een handleiding om voorlichting te geven over verschillende vormen van anticonceptie.

Demopenissen, demonstratiemateriaal

Met de demopenissen kunnen vaardigheden worden opgedaan in het omdoen van een condoom. Tasje met 6-8 demopenissen en informatie over het omdoen van een condoom. De GGD levert voldoende oefencondooms.

Let's talk

Aan de hand van Let's talk kunt u met jongeren van 12 tot 19 jaar in gesprek gaan over verschillende aspecten van seksualiteit, rolopvattingen en weerbaarheid. Op de dvd staan beeldfragmenten rondom 15 thema's zoals eerste keer, kijk op seksualiteit, religie/cultuur en seksuele oriéntatie. In de handleiding staan de beeldfragmenten beschreven met tips voor begeleiden van de discussie.

Begrijp me goed

Aan de hand van Begrijp me goed kunt u met jongeren van 14 tot 18 jaar in gesprek gaan over miscommunicatie tussen jongens en meisjes bij versieren, flirten, daten en verkering. De USB bevat 5 beeldfragmenten en een handleiding. De beeldfragmenten zijn door jongeren gespeelde scenes. Thema's als groepsdruk, dubbele signalen en wensen en grenzen komen aan de orde. In de handleiding staan bij elk fragment werkvormen voor reflectie, bewustwording, meningsvorming en het bedenken en oefenen van gedragsalternatieven.

Girls'choice. Wensen en grenzen in intimiteit, spel

Met behulp van dit spel ontdekken meisjes (10 - 15 jaar) waar hun grenzen liggen met betrekking tot seksualiteit, intimiteit en relaties. Onderwerpen die aan de orde komen zijn: seks en relaties, veilig vrijen, zwangerschap en moederschap, weerbaarheid en jongens. Enige basiskennis op het gebied van het eigen lichaam, anticonceptie en voortplanting wordt verondersteld.

Boys R Us, spel

Met dit spel kunt u jongens (10 tot 16 jaar) bewust maken van het belang van veilige, prettige, gewenste en gelijkwaardige seksuele en relationele contacten.

Rond je seksualiteit, spel

Een carrouselspel waarmee leerlingen in de bovenbouw met elkaar leren praten over hun waarden en normen ten aanzien van relaties en seksualiteit. Op 180 kaarten staan uiteenlopende vragen over de thema's communicatie over seks en relatie, man-vrouwrollen, relaties, seksualiteit, seksuele oriëntatie, veilig vrijen, voortplanting, weerbaarheid, zelfbeeld en toekomst.

www.sense.info: website voor jongeren voor al hun vragen over seks, hulp en advies.

Waar zijn jongeren mee bezig als het gaat om relaties en seksualiteit? Hoe kunt u met leerlingen in gesprek gaan over dit onderwerp? Welke boodschappen wil de school uitdragen tijdens lessen?
Tijdens deze training krijgt u de tools om hiermee aan de slag te gaan en om de lessen te geven in de klas. U raakt vertrouwd met het onderwerp en de creatieve werkvormen.

De docententraining bestaat uit 2 onderdelen: kennisoverdracht en het eigen maken van het lespakket.
Denk bijvoorbeeld aan:

• Bespreken van communicatieve vaardigheden bij onderwerpen als relaties en seksualiteit en seksuele diversiteit.
• Omgaan met vragen van leerlingen.
• Voorwaarden voor het geven van relationele vorming (bijv: inzicht hebben in eigen normen en waarden, respect voor elkaar).
• De plaats van de sociale media, positieve kanten en risico's.
• Multiculturele samenleving, verschillende religies en invloed op deze onderwerpen in de klas.
• Doelen van het lespakket, opbouw, de opdrachten en het implementeren van het programma.
• Zorgstructuur van de school, hoe is die opgebouwd in de school en hoe wordt deze bekend gemaakt aan leerlingen.

Hoe kunnen ouders met hun kinderen in gesprek gaan over relaties, seksualiteit en sociale media? Waar zijn jongeren mee bezig als het gaat om deze onderwerpen?
Wij kunnen met u meedenken of (een deel van) een ouderavond verzorgen.

We bespreken de gezonde relationele ontwikkeling besproken en ouders krijgen ideeën aangereikt om met hun kinderen in gesprek te gaan. Ook social media, de invloed hiervan op jongeren en de voordelen en risico's komen aan bod. Wat zijn nu echte do's en dont's?

De brochure biedt informatie over wat eergerelateerd geweld is en wat beroepskrachten van scholen kunnen doen.

Onderwerpen die in de brochure aan de orde komen, zijn:

• wat is eergerelateerd geweld;
• wat kunt u wel en wat kunt u beter  niet doen;
• vormen van eergerelateerd geweld;
• herkennen van signalen;
• een routekaart voor de aanpak na signalering;
• wat kan het Consultatieteam eergerelateerd geweld voor u betekenen.

Het Consultatieteam Eergerelateerd Geweld kan ingeschakeld worden voor het waarborgen van de veiligheid.

De dynamiek van eergerelateerd geweld is complex en het is van belang dat beroepskrachten van scholen casuïstiek met elkaar kunnen bespreken.

In het Consultatieteam zitten onder meer hulpverlenende organisaties en de politie.

Het consultatieteam:

• biedt consult aan professionals die in hun werk (potentiële) slachtoffers en plegers van eergerelateerd geweld tegenkomen over wie grote zorg is;
• stelt professionals in staat casuïstiek adequaat op te pakken door kennis en aanbod uit de deelnemende organisaties bij elkaar te brengen;
• bevordert de deskundigheid van professionals door casuïstiekbespreking.

Welkom op School, mentormethode en lessen relaties & seksualiteit, is bedoeld voor Internationale Schakelklassen (ISK’s) en andere vo-scholen met nieuwkomers. Deze methode bevat 6 lessen over relaties en seksualiteit. Onderwerpen zoals anticonceptie en lichamelijke veranderingen komen aan de orde. Er wordt ook veel aandacht besteed aan de verschillen op het gebied van seksualiteit binnen verschillende culturen. De tekst is makkelijk geschreven en er zitten opdrachten bij die niet te moeilijk zijn.

De lessen relationele en seksuele vorming van Welkom op School zijn bedoeld om jonge nieuwkomers stap voor stap te laten wennen aan het praten over en omgaan met dit thema en ze op weg te helpen gezonde en veilige keuzes te maken rondom seksuele gezondheid. 

Gastles Volwassen en weerbaar worden

De lessenreeks kan door de leerkracht gegeven worden. Team Seksuele Gezondheid van de GGD Hollands Midden biedt de mogelijkheid om de lessenreeks uit te breiden met de gastles 'Volwassen en weerbaar worden'. In deze les worden onderwerpen besproken zoals geslachtsgemeenschap, anticonceptie, soa en onbedoelde zwangerschap. Eventueel kan de gastles aangevuld worden met het onderwerp besnijdenis. Twee verpleegkundigen gaan met de leerlingen in gesprek over de eerder genoemde onderwerpen. De gastles is bedoeld voor uitstroomleerlingen. Ze worden verdeeld in een groep met jongens en een groep met meisjes. Bij iedere gastles dient ook een docent aanwezig te zijn.